Lies Zondag is nog niet klaar met lokale politiek

Acht jaar lang heeft Lies Zondag zich als voorzitter van Stichting Platform Tegenwind N33 ingezet tegen de komst van windturbines in haar achtertuin. Zonder succes. Want de meeste Groningers weten inmiddels hoe het is afgelopen met het windpark langs de N33. Alhoewel de gemeente Veendam de windturbines ook niet wilde, besloten provincie en Rijk anders. “Met alle gevolgen van dien”, stelt de inmiddels oud—voorzitter van Tegenwind N33. “Je kan nog discussiëren of je windmolens wel of niet mooi vindt, maar om de schadelijke effecten op iemands gezondheid kan je niet heen.” Een open gesprek met Lies Zondag, die na haar loopbaan in de gemeentelijke politiek nu een carrière als Statenlid namens Groninger Belang ambieert.

Het is 2008 als Lies Zondag in haar boerderij in Ommelanderwijk, een lintdorp net buiten Veendam, hoort van de plannen om een windpark te realiseren in haar achtertuin. Zondag: “En weet je? Ik was er in eerste instantie niet eens echt op tegen. Natuurlijk wilde ik geen windmolens in mijn achtertuin. En ook niet in mijn voortuin trouwens. Maar ik heb wel oog voor de natuur en wil het beste voor het milieu. Daar ben ik ook bewust mee bezig. Ik scheid netjes mijn afval en let op voedsel- en energieverspilling. Voor mijn gevoel kón ik daarom niet eens tegen windmolens zijn. Alleen omdat ze in mijn zicht kwamen te staan? Dat leek me geen goede reden om er tegen in verweer te komen.”

 

Van voor naar tegen
Wel waren de plannen aanleiding om onderzoek te doen naar zonne- en windenergie. Immers, als windturbines dichtbij je komen te staan, kan je maar beter goed geïnformeerd zijn. “Onderzoek is belangrijk om je standpunt te bepalen”, vindt ze. “Dus ben ik mij gaan verdiepen in het onderwerp. Al snel kwam ik erachter dat de energiebijdrage van windturbines een druppel op een gloeiende plaat is. En dan moet je ook eerlijk zijn; als het middel niet effectief is, moet je het niet doen.” Die mening was ook de gemeente Veendam toegedaan. De gemeente zag er geen heil in, maar werd niet veel later buitenspel gezet door het Rijk. Lies Zondag had zich inmiddels al aangesloten bij Stichting Platform Tegenwind N33 om zich actief bezig te houden met de strijd tegen de zinloze en niet-effectieve windturbines.

 

In slaap gesust
“Eigenlijk is het de provincie Groningen geweest die ons heeft laten vallen”, blikt Zondag terug. “Rond het jaar 2000 wees de provincie deze regio aan als zoekgebied voor windinitiatieven. Dan gebeurt er nog niets, maar je bent wél gelabeld.” Zondag vertelt dat de inwoners in slaap werden gesust. Na de aanwijzing als zoekgebied volgde radiostilte. Een windstille periode, metaforisch gesproken. “Ook de gemeente Veendam kon niet vermoeden dat het Rijk uiteindelijk met de Rijkscoördinatieregeling op de proppen kwam”, stelt Zondag. “Net als iedereen overigens. Behalve de initiatiefnemers die dit gebied wel zagen zitten om hun windplannen te realiseren.”

 

Den Haag beslist
De eerste kleinschalige plannen van de initiatiefnemers sneuvelen al snel. De gemeente Veendam ziet een windpark op haar grondgebied niet zitten en zet er een dikke, rode streep doorheen. “Wel vonden de initiatiefnemers steun bij de provincie en het Rijk. Maar voordat de plannen onder Rijksverantwoordelijkheid zouden vallen moest er flink opgeschaald worden. En dat is ook gebeurd. De kleinschalige plannen werden één grootschalig plan, een windpark voor 100 megawatt. Daardoor stond de gemeente buitenspel en kon het Rijk de vergunningen verlenen.”

Het resultaat is sinds 2020 zichtbaar aan de rand van Veendam, waar maar liefst 35 windturbines zijn gebouwd. “Daar kan je de 45 windturbines van windpark Drentse Monden en Oostermoer bij optellen”, vult Zondag aan. “Ook dat windpark is zichtbaar vanuit mijn woonplaats Ommelanderwijk. Met alle gevolgen van dien. Niet alleen zijn de windturbines een aanslag op het landschap, ook zien we in onze regio veel mensen kampen met gezondheidsklachten door het laag frequente geluid van de turbines.”

Een streep door windparken
Naar dat laatste, laagfrequent geluid geproduceerd door windturbines, is inmiddels veel onderzoek gedaan. En zijn veel rechtszaken en procedures doorlopen. Tot aan het Europese Hof aan toe. Het Europese Hof stelde de tegenstanders van windturbines in het gelijk; de gezondheidsaspecten zijn niet goed onderzocht. Zondag: “Een uitspraak die de Raad van State in Nederland heeft overgenomen en dat betekent dat het Rijk haar huiswerk opnieuw moet doen en met nieuwe wet- en regelgeving moet komen.”

Inwoners beschermen
In de tussentijd ligt er een belangrijke taak voor gemeenten, gemeenteraden én de nieuw te kiezen leden van Provinciale Staten om de inwoners te beschermen, stelt Zondag. “Je ziet dat er in een aantal gemeentes, en dan met name onder druk van sommige partijen, wordt aangestuurd om door te werken aan de realisatie van windparken. Onverstandig. Want alles wat je nu voorbereid en misschien wel toezegt moet nog getoetst worden aan de landelijke richtlijnen, die er nu dus nog niet zijn. Zolang die richtlijnen niet helder zijn, zolang burgers niet beschermd worden tegen de schadelijke invloeden van windturbines, moet je je inwoners geen wind op land in de maag splitsen. Dat kan je je inwoners niet aandoen.”

Het gezondheidsaspect komt meerdere keren ter sprake in het gesprek met Lies Zondag. Het is volgens haar een niet te onderschatten probleem. In Ommelanderwijk hebben we mensen die hier hun hele leven hebben gewoond, maar nu wegtrekken. Omdat ze last hebben van het laagfrequente geluid, van de rode lampen die buiten flikkeren, omdat ze ’s nachts niet meer kunnen slapen, geen rust meer vinden in hun eigen huis en uiteindelijk serieuze gezondheidsklachten hebben ontwikkeld. We hebben hier mensen die letterlijk doodziek zijn geworden van de windturbines.”

De negatieve aspecten van windenergie wegen bij lange na niet op tegen de voordelen. “Wind op land heeft geen toekomst”, aldus Zondag. “Sterker nog, ik geloof ook niet in wind op zee. Om genoeg zonne- en windenergie op te wekken voor heel Nederland moet je het zo grootschalig aanpakken dat het niet in te passen is in het landschap. Dat afwegende, samen met de andere genoemde nadelen, moet je concluderen dat windparken gewoon een slecht idee zijn. Een vreselijk onrecht en een gevaar voor het landschap en de gezondheid van omwonenden.”

Op weg naar Provinciale Staten

Na een carrière in de gemeentepolitiek en de strijd namens Tegenwind N33 tegen onrealistische en onbetrouwbare energievormen, hoopt Lies Zondag na de Provinciale Statenverkiezingen in 2023 de misstanden aan te pakken op het niveau waar het voor de gemeente Veendam ooit misging. Op provinciaal niveau. Dit wil zij doen door zich namens Groninger Belang verkiesbaar te stellen als Statenlid. “Mijn strijd tegen onrealistische doelen en overlast door de energietransitie zit er nog niet op en die zet ik graag door in de provinciale politiek.”

 

Maar wat dan wel?
Groninger Belang is voorstander van een nieuwe, toekomstbestendige energiemix. Dit kunnen innovatieve ontwikkelingen zijn die nog aan de gang zijn. De uitgangspunten voor deze energiemix moeten zijn:

  • Veilig
    Het winnen of opwekken van energie mag geen gevaar opleveren voor onze inwoners. Daarnaast moet er oog zijn voor de omgeving bij het opwekken energie. Inmiddels is gebleken dat bij windmolenparken omwonenden last ondervinden van laagfrequent geluid. Groninger Belang vindt dat onacceptabel.
  • Betaalbaar
    Energie is een eerste levensbehoefte, vindt Groninger Belang. Een nutsvoorziening. Iedere inwoner moet daarom kunnen beschikken over betaalbare energie, zodat we niemand – letterlijk- in de kou laten zitten.
  • Betrouwbaar
    Energie is een nutsvoorziening en moet voor iedere inwoner, ten aller tijde, bereikbaar zijn. Groninger Belang is voorstander van het nationaliseren van energieleveranciers, om bewoners te beschermen tegen alsmaar oplopende kosten door marktwerking.
  • Compact
    Het is van belang zoveel mogelijk energie op te wekken met zo weinig mogelijk grondstoffen en op een zo klein mogelijk oppervlak. Wij willen energie zo efficiënt mogelijk opwekken en zo dicht mogelijk bij de gebruiker.
  • CO2-vrij
    De CO2-uitstoot moet omlaag, dat is Europees beleid. Daarom moet ook de provincie Groningen kijken naar energiebronnen en -dragers die bijdragen aan de CO2-doelstellingen.